De werking, opbrengsten en bijwerkingen van coaching

“Maar dan is coaching toch een selffulfilling prophecy?!” Mijn coachee sprak het uit met een mix van ongeloof en lichte minachting in haar stem. “Als ik een doel stel en daar met jou aan ga werken – en het komt uit – dan is dat toch omdat we dat allebei verwachten?”, zei ze. “Uh ja, dat is zo. En ik zou het prachtig vinden als jij die doelen behaalt. Wat zou je anders willen dan?”, antwoordde ik. “Nou, dat het meetbaar is wat de coaching oplevert”, zei ze.

Ook als je geen wetenschapper bent, zoals deze coachee, kan het van waarde zijn om te weten hoe coaching werkt. Wat zijn de opbrengsten? Waar heeft het (geen) effect op? Wat zijn de bijwerkingen en mogelijk ook ‘Wat is de mogelijke bijvangst’?

Even vooraf; dit is professionele coaching

Coaching is samenwerken met cliënten in een gedachte-prikkelend en creatief proces dat hen inspireert om hun persoonlijke en professionele potentieel te maximaliseren

Zo definieert mijn beroepsvereniging, ICF, coaching. Een proces van samenwerking op gelijkwaardige basis, waarbij coach en coachee elk hun eigen deskundigheid hebben. Het is een gestructureerd en doelgericht proces, wat de coachee aanzet tot effectief gedrag. Vaak is het toekomstgericht en meestal hebben de coachees geen ernstige psychische problemen.

Coaching is dan ook echt anders dan therapie. Therapie is vaker gericht op het verleden en oud zeer. En bedoeld voor mensen met (ernstige) psychische problemen. Daarnaast treedt een psychotherapeut veel meer op vanuit een expertrol en stuurt hij in grote mate het proces. Minder gelijkwaardig, dus.

Is coaching zinvol; werkt het?

Coaching werkt! Onderzoeken tonen keer op keer aan dat het vaak leidt tot het behalen van doelen. Het zijn dan doelen die de coachee zichzelf heeft gesteld en waar hij – met hulp van een coach – naar toe werkt. De onderzoeken hebben niet gekeken naar de inhoud van het doel. Dus, of elk willekeurig doel te behalen is via coaching, dat is (nog) niet bekend.

Meerdere studies laten daarnaast zien dat coaching leidt tot:

• een grotere zelf-effectiviteit. Dat is het geloof in eigen kunnen; dat het gaat lukken wat je wil;
• meer welzijn, waaronder meer tevredenheid met het leven en minder depressieve klachten;
• minder ervaren werkdruk en werkstress.

Is het de methode of de coach die zorgt voor de effecten van coaching?

Welke competenties dragen bij aan positieve opbrengsten van coaching?

• een goede ‘werkalliantie’ tussen coach en coachee. Dan gaat het over: het afstemmen over taken, het afstemmen over doelen, en wederzijdse waardering en vertrouwen. Dit zijn aspecten waar een coach actief aan kan werken; dat is veel meer dan alleen een ‘klik’.
• ’empathie’: het vermogen van de coach om je te verplaatsen in de ander (‘imagine other’). Dit leidt tot meer zelfinzicht en het beter bereiken van doelen bij de coachee. Meeleven met de ander vanuit je eigen perspectief als coach (‘imagine self’), blijkt juist tot minder zelfinzicht en minder zichzelf-voelen te leiden bij de coachee.
• ‘dominantie’: zelfverzekerdheid uitstralen en durven leiden in het gesprek. Meer dominante gedragingen van de coach zorgen ervoor dat de coachee beter zijn doelen bereikt. En dominantie gecombineerd met vriendelijkheid, is ook nog eens gunstig voor de eerder genoemde ‘werkalliantie’. Dominant en vriendelijk, een coach op haar best!

Waar heeft coaching geen effect op?

Misschien verrassend, maar coaching leidt niet vanzelfsprekend tot betere werkprestaties. Iets waar we wél voor ingehuurd worden. Sommige onderzoeken wijzen op sterke effecten van coaching op prestaties in het werk, andere vinden juist geen effecten. Deels heeft dit te maken met het feit dat prestaties erg moeilijk te meten zijn. Verder speelt een rol dat verbeterde vaardigheden als gevolg van coaching, niet één-op-één terug te zien zijn in betere prestaties. Prestaties zijn immers ook afhankelijk van externe factoren.

Onderzoek laat ook zien dat coaching niet vanzelfsprekend leidt tot minder stress. Wanneer de onderzoekers specifieker kijken naar werkstress, dan lijkt coaching wel gunstig uit te pakken. Met andere woorden: geen eenduidig effect op stress in het algemeen – wel op stress in werk. Maar onthoud: coaching is geen therapie en er zijn meerdere vormen van therapie die wél aantoonbaar stress verminderen.

Zijn er ook bijwerkingen?

Net als voor medicijnen, kan coaching ook een bijwerking hebben. Daarmee bedoelen onderzoekers: een ongevraagd en ongewenst effect, dat voortkomt uit de coaching.

Dit is de top vijf van ‘lage’ tot ‘gemiddelde’ bijwerkingen:

• minder tevreden met het werk (genoemd door 32% van de deelnemers aan het onderzoek);
• het werk als minder zinvol ervaren (genoemd door 29%);
• de oorspronkelijke doelen van de coaching werden aangepast zonder toestemming van de coachee (23%);
• een dieperliggend probleem werd aangestipt, maar kon niet verder worden uitgediept (23%);
• minder tevreden met het leven (22%).

Dat er bijwerkingen zijn, is voor mij een eye-opener, want als coach heb ik er weinig aandacht voor. Ik heb oog voor het behalen van gestelde doelen en een positief resultaat. Dat ik daarin niet de enige coach ben, blijkt ook uit onderzoek. De deelnemende coaches scoorden, vergeleken met de deelnemende coachees, minder bijwerkingen en een lagere ernst van bijwerkingen. Hier heb ik bewuster mee om te gaan in het coachproces. En jij, beste collega coach, hoeveel oog heb jij voor bijwerkingen?

Tot slot, is het erg, die bijwerkingen? Moeten we ze als coaches proberen te voorkomen? Enerzijds wel, vind ik. Onderzoek laat zien dat bijwerkingen vooral gekoppeld zijn aan de relatie tussen coach en coachee (de ‘werkalliantie’) en aan de (door de coachee ervaren) competenties van de coach. In beide zaken hebben coaches de verantwoordelijkheid om zichzelf te bekwamen en de kwaliteit te bewaken via supervisie. Anderzijds kunnen we sommige bijwerkingen niet voorkomen. Coaching is immers een proces van ontwikkeling. En dat kan gepaard gaan met twijfels, tijdelijke dips en zelfs de ontdekking dat de coachee niet op de juiste plek zit qua werk.

Mijn conclusie? Omgaan met bijwerkingen, hun oorzaken en gevolgen is een vaardigheid waar meer aandacht voor mag komen in (na-)scholing en supervisie. Het zal het coachvak ten goede komen!

Bronnen:

Het boek van Eefje Rondeel en Aveline Dijkman bevat een schat aan informatie over onderzoek in coaching. Ik maakte er gretig gebruik van in deze blog en kan het van harte aanbevelen: Rondeel E. & Dijkman A. ‘Zin en onzin over coaching’. Uitgeverij Thema, Zaltbommel, 2024.

ICF – International Coaching Federation: ICF Code of Ethics | International Coaching Federation

Van der Meer A & van der Pool A. ’11 Coachcompetenties in woord en beeld; gids voor de professionele coach’. Boom uitgevers, Amsterdam, 2016.